Pacjenci, do których adresowane są działania zmierzające do wyleczenia ZUT to osoby w przewlekłej fazie zakażenia HIV-1, leczone antyretrowirusowo, pozostające pod opieką Poradni Profilaktyczno-Leczniczej w Ośrodku Profilaktyczno-Leczniczym Chorób Zakaźnych i Terapii Uzależnień we Wrocławiu oraz Poradni Profilaktyczno-Leczniczej w Szpitalu im. dr Biegańskiego w Łodzi.

Wiek pacjentów objętych leczeniem antyretrowirusowym mieści się w zakresie od 19 do 70 lat. 70% pacjentów stanowią mężczyźni.

Pali tytoń około 45% pacjentów.

Leczenie antyretrowirusowe prowadzone jest u pacjentów w ramach programu leczenia Ministerstwa Zdrowia zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS. Leczenie trwa stale przez całe życie pacjenta lub do hipotetycznego momentu wprowadzenia leku, który będzie mógł doprowadzić do eradykacji HIV.

Pacjenci do poradni zgłaszają się średnio co 3 miesiące. Odbywa się wówczas standardowa wizyta lekarska z oceną stanu zdrowia, stopnia przestrzegania zaleceń dotyczących regularnego przyjmowania leków, występowania działań niepożądanych leków, oceną jakości życia. Na każdej wizycie pacjent otrzymuje nową porcję leków, przynajmniej 2 razy w roku pobierana jest krew na badania laboratoryjne, w tym oceniające skuteczność leczenia.

Elementem każdej wizyty jest diagnostyka zespołu uzależnienia od tytoniu składająca się z kilku elementów:

1. określenie postawy pacjenta wobec palenia (osoba nigdy niepaląca, były codzienny palacz, okazjonalny palacz, codzienny palacz);
2. ocena wielkości ekspozycji na dym tytoniowy – dokonuje się jej na podstawie kwestionariusza wypełnianego przez pacjenta na jednej z pierwszych wizyt w poradni oraz pomiaru stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu przy zastosowaniu smokerlyzera;
3. ocena siły uzależnienia od tytoniu przy użyciu testu Fagerstroma;
4. ocena fazy, stopnia gotowości do zaprzestania palenia;

5/ ocena motywacji do zaprzestania palenia przy użyciu testu motywacji do zaprzestania palenia.

Na podstawie wykonanych badań ustalana jest diagnoza: zespół uzależnienia od tytoniu (ZUT) i jego charakterystyka. Jest on podstawą do leczenia. Wszystkie uzyskane w trakcie diagnostyki informacje, jak również wyniki pomiarów smokerlyzerem odnotowywane są w historii choroby pacjenta w założonej do tego celu tzw. karcie palacza.

W przypadku pacjentów, którzy rzucili palenie lub nigdy nie palili podkreślany jest fakt, że to iż nie palą (nie palili nigdy lub rzucili palenie) jest okolicznością bardzo sprzyjającą ich zdrowiu. W przypadku pacjentów palących lekarz przekazuje informacje na temat wyników badań, które wykazały, że palenie jest prawdopodobnie najważniejszym występującym obecnie w ich życiu czynnikiem ryzyka zgonu[1]. Zdecydowana większość jako największy czynnik ryzyka choroby i zgonu identyfikuje zakażenie HIV. W trakcie rozmowy pacjent informowany jest o wpływie palenia tytoniu na skracanie długości życia z użyciem przygotowanego diagramu (w załączeniu). Lekarz przekazuje informacje, że działania zmierzające do zaprzestania lub ograniczenia palenia należy u pacjenta zakażonego HIV leczonego antyretrowirusowo należy traktować priorytetowo oraz, że rozmowa na ten temat będzie elementem każdej wizyty u lekarza w poradni profilaktyczno-leczniczej. Lekarz zbiera informacje na temat dotychczasowych doświadczeń pacjenta z rzucaniem palenia, zwracając uwagę i uwypuklając znaczenie tych, które uwieńczone były powodzeniem i doprowadziły do czasowej abstynencji.

Proces diagnostyczny i monitorowanie palenia (czy pacjent wrócił do palenia, czy nie zaczął palić) ma na celu wyłonienie z populacji tych pacjentów, którzy spełniają kryteria rozpoznania zespołu uzależnienia od tytoniu. U pacjentów tych rozpoczynane jest leczenie ZUT, leczenie jest zindywidualizowane i odbywać się może którąś z poniższych metod (lub połączeniem kilku z nich):

1. krótka porada lekarska (minimalna interwencja): przeprowadzana u każdego aktualnego i byłego palacza metodą 5 x P;
2. wsparcie behawioralne,
3. farmakoterapia z zastosowaniem preparatów bupropionu lub agonistów receptorów nikotynowych (cytyzyny, warenikliny);
4. terapia behawioralna z zastosowaniem nikotynowej terapii zastępczej;
5. inne metody redukcji szkód związanych z paleniem.

Lekarz przedstawia pacjentowi sposoby leczenia ZUT. Na podstawie danych z wywiadu podejmuje wspólnie z pacjentem decyzję, która z metod będzie najlepsza w danym przypadku.

Pacjent stosujący będący w trakcie leczenia może w dowolnym momencie terapii zgłosić się do swego lekarza prowadzącego.

Na każdej wizycie przeprowadzana jest ocena skuteczności zastosowanych metod leczenia i ustalany jest plan dalszych działań. Elementem każdej wizyty pacjenta obecnie palącego i tego, który rzucił palenie jest pomiar stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu przy użyciu smokerlyzera. Zarówno obserwacje, jak i wyniki pomiarów zapisywane są w historii choroby pacjenta.

Diagram

„To działanie edukacyjne uzyskało wsparcie w ramach grantu edukacyjnego udzielonego przez GlaxoSmithKline”

[1] Dla większości pacjentów informacja ta jest dużym zaskoczeniem.